Açıklama: Türkiye neden Ayasofya'yı camiye dönüştürmek istiyor?

İstanbul'daki bu ikonik yapının inşası, şehrin Konstantinopolis olarak bilindiği Bizans İmparatorluğu hükümdarı I. Justinian'ın saltanatı sırasında MS 532'de başladı.

İstanbul'un tarihi Sultanahmet semtindeki İstanbul'un başlıca turistik mekanlarından biri olan Bizans döneminden kalma Ayasofya'nın havadan görünümü, 25 Nisan 2020 Cumartesi. (AP Photo)

Türkiye'nin en yüksek mahkemesi bu hafta İstanbul'un ikonik Ayasofya müzesinin camiye dönüştürülüp çevrilemeyeceğine karar vermek için toplandı. Mahkemenin kararı muhtemelen iki hafta içinde.

Unesco Dünya Mirası listesinde yer alan 1500 yıllık yapı, camiye dönüştürülmeden önce aslında bir katedraldi. 1930'larda Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, ülkeyi daha laik hale getirmek için camiyi kapattı ve müzeye çevirdi.

Ülkedeki İslamcı gruplardan ve milliyetçilerden uzun süredir Ayasofya'nın camiye dönüştürülmesi çağrıları yapılıyor.

Geçen yıl yerel seçimlere sayılı günler kala Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ayasofya'yı müzeye çevirmenin çok büyük bir hata olduğunu ve eski haline döndürmeyi düşündüğünü söylemişti.

Ayasofya nedir?

İstanbul'daki bu ikonik yapının inşası, şehrin Konstantinopolis olarak bilindiği Bizans İmparatorluğu hükümdarı I. Justinian'ın saltanatı sırasında MS 532'de başladı. Yapı, aslen Doğu Ortodoks Kilisesi Patriğinin oturduğu yer olarak inşa edilmiş ve yaklaşık 900 yıl boyunca öyle kalmıştır.

1453 yılında Konstantinopolis, Sultan II. Anıtın yapısı daha sonra Ortodoks sembollerinin kaldırıldığı veya sıvandığı ve yapının dışına minarelerin eklendiği çeşitli iç ve dış değişikliklere maruz kaldı. Ayasofya uzun süre İstanbul'un en önemli camisiydi.

1934'te Atartuk, Ayasofya'nın müzeye dönüştürülmesini emretti. 1935 yılında halka açılmıştır.

İnsanlar, 25 Haziran 2020 Perşembe günü İstanbul'un tarihi Sultanahmet semtinde İstanbul'un başlıca turistik mekanlarından biri olan Bizans döneminden kalma Ayasofya'yı ziyaret ediyor. (AP Fotoğraf: Emrah Gürel)

Tartışma ne hakkında?

Erdoğan Türkiye'de otuz yıldan biraz daha kısa bir süre önce siyasete girdiğinde, gözlemciler Ayasofya'nın statüsünün özellikle gündeminde olmadığını söylüyorlar. Bilakis bir keresinde camiye çevrilmesi çağrılarına karşı çıkmıştır. Ancak 2019'da İstanbul'da yapılan belediye seçimlerinde söylemi değişti ve kaybetti.

Erdoğan'ın Ayasofya'nın dönüştürülmesi konusunu gündeme getirdiği bir sonraki örnek, ABD Başkanı Donald Trump'ın Kudüs'ü İsrail'in başkenti olarak tanımasıyla aynı zamana denk geldi. Gözlemciler, Erdoğan'ın Ayasofya'yı dönüştürme planlarının, her şeyden çok siyasi puan kazanma ve belki de geçen yıl İstanbul'da yapılan belediye seçimlerinde kaybettikten sonra azaldığını gördüğü siyasi desteği artırma girişimleriyle yakından bağlantılı olduğuna inanıyor.

Yunanistan neden Ayasofya'nın dönüştürülmesine karşı çıkıyor?

Ayasofya'yı çevreleyen tartışmalar, Türkiye ile Yunanistan arasında diğer konularda diplomatik gerilimlerin olduğu bir zamanda ortaya çıkıyor. Bu yılın mayıs ayında Yunanistan, Osmanlıların eski Bizans başkentini işgalinin 567. yıl dönümünde Ayasofya'nın içinde Kuran'dan ayetlerin okunmasına itiraz etti.

6. yüzyıldan kalma bina, şimdi camiye dönüştürülmesini isteyen muhafazakar gruplar ile Dünya Mirası alanının müze olarak kalması gerektiğine inananlar arasında hararetli bir tartışmanın merkezinde. (AP Fotoğrafı)

Yunanistan Dışişleri Bakanlığı, bu hareketin UNESCO'nun 'Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına İlişkin Sözleşme'yi ihlal ettiğini belirten bir açıklama yapmıştı. Yunanistan, Ayasofya'nın dünya kültür mirası müzesi ilan edildiğini ve şu anda başka amaçlar için kullanıldığını söylemişti. Türkiye, Yunanistan'ın Kuran'dan pasajların okunmasına yönelik itirazlarının, onun hoşgörüsüz psikolojisinin göstergesi olduğunu söyleyerek yanıt verdi.

Gözlemcilere göre, Türkiye'nin siyasi çevrelerindeki bazı görüşler, Ayasofya'nın statüsünün uluslararası oyuncuların müdahalesinin hoş karşılanmadığı bir iç mesele olduğu yönünde.

Ayasofya için sırada ne var?

Yerel basında çıkan haberlere göre, Erdoğan hükümetine, 2016'da hükümetine yönelik başarısız darbe girişiminin dört yıllık yıldönümünü anmak için 15 Temmuz'da Ayasofya'da namaz kılınması emrini verdi.

Uzmanlar, Erdoğan'ın Ayasofya'nın kaderini belirlemek için mahkemelere ihtiyacı olmadığını, ancak yasal kararların önerilerine meşruiyet katacağına inandıklarını söylüyor. Türkiye'de de bu planlara çok az muhalefet olduğunu söylüyorlar, çünkü dini azınlıklar kutuplaştırıcı bir konu olarak görülen şeye dahil olmak istemiyorlar.

Geçen ay Yunanistan, dönüşümün uluslararası sözleşmeleri ihlal edeceği gerekçesiyle Türkiye'nin hamlelerine itiraz ederek UNESCO'ya başvurmuştu. UNESCO da Türkiye'nin planlarını kınadı. Ortodoks Hıristiyanların temsilcisi Ekümenik Patrik Bartholomeos, Türkiye'nin Ayasofya'yı dönüştürme girişimlerine üzüldüğünü ve sarsıldığını söyledi. ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Ayasofya'nın dönüştürülmesinin, yapının farklı inanç gelenekleri ve kültürleri arasında çok ihtiyaç duyulan bir köprü olarak insanlığa hizmet edemeyeceği anlamına geleceğini belirtmişti.

Arkadaşlarınla ​​Paylaş: